Khu di tích lịch sử đền thờ các vi Vua Trần - niềm tự hào cuả người dân Thái Bình
Cách đây hơn 700 năm, tại đây, các vị vua
khai nghiệp nhà Trần sinh ra và khởi nghiệp. Trong khoảng thời gian 175 năm tồn
tại, triều Trần đã lãnh đạo quân dân Đại Việt lập nên những chiến công hiển
hách, ba lần đánh thắng quân xâm lược Nguyên - Mông hung hãn bậc nhất thời đó .
Trong cả ba cuộc kháng chiến đó, sau thành
Thăng Long, mảnh đất Long Hưng - Ngự Thiền đều là nơi nhà Trần chọn làm hậu cứ
để xuất nhập thần kỳ. Lịch sử Việt Nam ghi nhận vương triều nhà Trần đã sinh ra
các vị vua anh minh tuấn kiệt như Trần Thái Tông, Trần Thánh Tông, Trần Nhân
Tông và rất nhiều tướng soái tài ba, nhân vật lịch sử kiệt xuất như Trần Thủ
Độ, Linh từ Quốc mẫu Trần Thị Dung, Trần
Hưng Đạo...
Cũng tại đây chứng kiến nhiều sự kiện trọng
đại gắn liền với vương triều Trần như đại lễ bái yết tổ tiên và ăn mừng chiến
thắng quân Nguyên - Mông lần thứ ba (17 tháng 3 năm 1288). Chính trong cuộc lễ
lớn này, Vua Trần Nhân Tông đọc 2 câu thơ bất hủ:
“Xã tắc lưỡng hồi lao
thạch mã
Sơn Hà thiên cổ điện
kim âu”
(Đất nước hai phen
chồn ngựa đá / Non sông ngàn thuở vững âu vàng).
Mùa hạ 1312 vua Trần Minh Tông đi tuần thú
biên giới phía Nam về, cũng làm lễ báo tiệp tại lăng các tiên đế tại Thái Đường
Phủ Long Hưng.
Tháng 11 - 1390 với chiến thắng của Trần
Khát Chân tại cửa Hải Thị - Ngự Thiên giết được vua Chiêm là Chế Bồng Nga, Vua Trần Thuận Tông cũng về Long
Hưng bái yết để dâng công chiến thắng lên tổ tiên.
Đặc biệt mảnh đất Tam Đường linh thiêng
hiện lưu giữ hài cốt của các bậc tổ tiên triều Trần như Thủy tổ Trần Kinh, Thái
tổ Trần Hấp, Nguyên tổ Trần Lý, Thái Thượng hoàng Trần Thừa... Khi các vị vua
và hoàng hậu băng hà, trên một nửa được an táng tại quê nhà và đều được xây lăng
miếu phụng thờ.
Thái Đường Lăng là nơi an nghỉ vĩnh hằng
của các vị vua đầu triều Trần: Trần Thái Tông, Trần Thánh Tông, Trần Nhân Tông.
Các hoàng hậu sau khi qua đời đều được quy về hợp táng tại các lăng mộ Thọ
Lăng, Chiêu Lăng, Dự Lăng, Quy Đức Lăng. Trong 4 vị hoàng hậu thì 2 vị được ghi
rõ là Khâm Từ Bảo Thánh hoàng hậu (vợ vua Trần Nhân Tông), Tuyên Từ Hoàng Thái
Hậu (em gái Khâm Từ). Hai vị còn lại khả năng là Thuận Thiên Hoàng Thái Hậu (vợ
vua Trần Thái Tông) và Nguyên Thánh Thiện Bảo Hoàng Thái Hậu (vua Trần Thánh
Tông). Đây là đặc điểm độc nhất vô nhị trong các di tích về thời đại nhà Trần
trong cả nước.
Trên diện tích 5175m2, đền thờ các vua Trần
và Đức thánh Trần Hưng Đạo đã được xây dựng công phu, uy nghi bề thế toạ lạc
trên nền phế tích nằm giữa trung tâm xã Tiến Đức với các hạng mục đã hoàn thành
là toà hậu cung, toà bái đường, tả vu, hữu vu, nghi môn, đài hoá vàng, ba ngôi
mộ các vua Trần và một số công trình kiến trúc liên quan.
Đây là một tổng thể kiến trúc rộng lớn, là
nơi thờ tự các vua Trần. Các công trình kiến trúc được bố trí theo trục chính,
chia thành các không gian như: không gian hành lễ, không gian nội tự đền, không
gian vườn cây xanh, là một công trình kiến trúc kế thừa và phát huy truyền
thống kiến trúc dân tộc - kiến trúc đình làng. Riêng Toà hậu cung đền Trần là
một phần trong tổng thể kiến trúc có kết cấu chữ đinh, gồm hai toà tám gian,
trên diện tích 359m2, được khởi dựng bởi sự tài hoa của những người thợ; sự góp
mặt của đá trong hợp thể kiến trúc tôn vinh vẻ uy linh của hậu cung với hệ
thống rồng đá được chạm trổ tinh vi, sống động.

Lễ hội đền Trần Thái Bình khai hội vào ngày
13 tháng giêng hàng năm, với nhiều hoạt động văn hóa truyền thống mang đậm dấu
ấn thời Trần. Lễ hội Đền Trần Thái Bình được tổ chức rất trọng thể, từ ngày 13
đến 18 tháng Giêng (Âm lịch) hàng năm. Sau phần lễ là phần hội với các trò vui
như: Rước kiệu, thi cỗ cá, đấu võ, thi thả diều, thi phao đất, thi vật cầu…Thi
cỗ cá (thi cá Trắm luộc) là nét độc đáo đã có từ xưa trong lễ hội làng Tam
Đường, ở hành cung nhà Trần (nay là Khu di tích đền Trần). Theo các cụ già
làng, thì tập tục này được tổ chức là để mọi nười nhớ tới thuở hàn vi tổ tiên
nhà Trần sống bằng nghề đánh cá và thường ghép mình với cái tên cá: Trần Kình
là cá Kình, Trần Hấp là cá Trắm, Trần Lý là cá Chép; Trần Thừa là cá Nheo, Trần
Thị Dung là cá Ngừ… Tam Đường xưa có ba thôn, trước ngày thi cá Trắm, các giáp
ở mỗi thôn đều tổ chức thi cá và chọn ra một giáp đứng đầu thôn. Ba giáp đại
diện cho ba thôn thi cá, giáp nào chiếm giải nhất thì mới được đưa vào cúng ở
đền thờ các vua. Cá Trắm được luộc rồiđặt trên chiếc mâm đồng, hình chữ nhật có
trải vải điều. Giáp nào được giải Nhất thì nhân dân thôn đó vui mừng tổ chức
đón giải và hy vọng năm mới làm ăn phát đạt, mọi người khỏe mạnh…
Thúy Hường