Thụy Hải là xã duy nhất của tỉnh Thái Bình đến nay còn giữ nghề làm muối với truyền thống lâu năm của mình. Nơi đây cũng là địa phương duy nhất trong cả nước có đền thờ bà chúa Muối.
Đền thờ Bà Chúa Muối (tức đền thờ Tam phi Nguyễn Thị Nguyệt Ảnh) là vợ Ba của vua Trần Anh Tông; sinh năm 1280 tại Trang Quang Lang nay là thôn Trang Lang Đông xã Thụy Hải, huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình trong một gia đình làm nghề muối. Từ nhỏ bà là người có tài mạo khác thường, học rộng, biết nhiều, nhan sắc hơn người. Thấy việc đồng áng vất vả, muốn giúp bố mẹ nhưng mỗi lần bà ra ruộng mây đen kéo đến che rợp cả một vùng vì thế dân làng đã bàn kế đóng cho Bà chiếc thuyền mang muối đi buôn ở các vùng xa. Trong một lần thuyền của bà đỗ tại bến Long Biên, quan quân của Vua Trần Anh Tông đã phát hiện ra bà tuyệt sắc giai nhân. Bà đã được vua Trần đưa về cung làm vợ và phong làm Đệ Tam Cung Phi. Bà được Vua Trần Anh Tông rất sủng ái sau đó có thai nhưng thai nhi đã qua 9 tháng 10 ngày mà vẫn không sinh đẻ được. Vua Trần cho rước bà về quê ngoại ở Quan Lang, hy vọng chút khí biến mát lành may ra cứu vớt được thai nhi và bà. Thấy Bà chiều nào cũng ngồi bên cửa sổ nhìn ra cánh đồng muối của làng lũ trẻ mục đồng hò nhau lấy bồ cỏ làm người nộm vây quanh nhẩy múa để Chúa bớt nỗi buồn. Nhìn lũ trẻ nhẩy múa rất vui, Chúa nhếch mép cười rồi qua đời vào ngày 14 tháng tư năm Mậu Tuất. Để tưởng nhớ Bà Vua Trần Anh đã cho lập đền thờ và tổ chức lễ hội 14 tháng 4 âm lịch hàng năm. Lễ hội bà chúa Muối còn có tên gọi là lễ hội Ông Đùng bà Đà.
Đền thờ là một công trình kiến trúc đặc biệt kết hợp giữa đền và chùa, tọa lạc trên mảnh đất Trang Quang Lang. Chùa quay hướng Bắc là nơi thờ Đức Phật Thích ca Mâu Ni. Đền quay hướng nam là nơi thờ thánh Mẫu Tam Phi Nguyễn Thị Nguyệt (tức Bà Chúa Muối). Đây là một ngôi đền – chùa đẹp nhất mà trong bia đá năm 1596 có đoạn viết như sau: “Cổ tích Thái Bình hưng quốc tự, bản cổ truyền chi danh lam, bảo Nam bang chi thắng cảnh…” Nghĩa là: “Khu đền chùa Thái Bình Hưng Quốc là nơi danh lam cổ truyền, là địa danh thắng cảnh quý báu nhất dưới trời Nam…”
Năm 1963 đền thờ Bà chúa Muối bị tháo bỏ, đến 1998 xây tạm căn nhà nhỏ thờ chúa trong khuôn viên chùa Hưng Quốc. Năm 2012, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã quyết định khôi phục lại đền thờ Bà Chúa Muối vào đúng nơi xa xưa đã thờ phụng bà.
Nhân dịp đại lễ tưởng niệm 705 năm Thái Thượng Hoàng Trần Nhân Tông nhập niết bàn trở thành Thủy Tổ Thiền Trúc Lâm Yên Tử (năm 1308). Ngài là phụ vương của vua Trần Anh Tông, bố chồng của Tam Phi Nguyễn Thị Nguyệt Ảnh (tức bà chúa Muối). Đảng ủy và chính quyền xã Thụy Hải long trọng tổ chức lễ khánh thành Đền thờ Bà Chúa Muối, rước bà chính nơi xa xưa nhân dân đã phụng thờ Bà.
Hiện nay, được sự ủng hộ của UBND tỉnh Thái Bình, sở Văn hóa Thể thao và Du lịch kết hợp với một số nhà khoa học đang khôi phục lại nghề làm muối để thu hút khách du lịch đến với nơi đây. Du lịch là động lực là cảm hứng là phương tiện chính để phát triển nghề thủ công truyền thống này. Muối nơi đây là một trong những loại muối nhiều vi lượng khoáng tự nhiên nhất trong cả nước, khách du lịch đến đây có thể trải nghiệm làm diêm dân và thưởng thức những đặc sản nổi tiếng của người dân địa phương.
Nguyễn Huyền