Trong đời sống tinh thần của người Việt, Tết cổ truyền tượng trưng cho khởi đầu cho một năm mới, mong muốn một cuộc sống đầy đủ, ấm no hạnh phúc. Dù hoàn cảnh gia đình có khó khăn người ta vẫn gắng sắm sửa mâm cỗ Tết đầy đủ để tưởng nhớ đến ông bà, Tổ tiên, cầu mong Tổ tiên phù hộ cho con cháu sức khỏe dồi dào, học hành tấn tới, gia đình sung túc làm ăn phát tài phát lộc.
Mâm cỗ Tết của người miền Bắc đa dạng về những món ngon ngày Tết và còn rất chú trọng về hình thức , trang trí mâm cõ đầy đủ màu sắc với mong muốn một năm mới nhiều may mắn cho cả gia đình .Trải qua các thời kì thay đổi nhưng mâm cỗ Tết của người Hà Nội thường rất bài bản và giữ theo đúng nét cổ truyền của dân tộc.
Mâm cỗ Tết miền Bắc có 4 bát, 4 đĩa làm chủ đạo tượng trưng cho tứ trụ, bốn mùa và bốn phương. Mâm cỗ lớn thì 6 bát 6 đĩa hoặc 8 bát 8 đĩa tượng trưng cho phát lộc, phát tài.Những mâm cỗ lớn phải xếp cao đến 2, 3 tầng. Mâm cỗ Tết xưa được bày lên mâm gỗ hoặc mâm đồng , song hành với bát chiết yêu và đĩa cây mai.
Bốn bát chính trong mâm cỗ Tết gồm một bát chân giò lợn hầm măng , một bát bóng thả, một bát miến và một bát mọc nấm thả.
Bốn đĩa gồm một đĩa thịt gà, một đĩa thịt lợn, một đĩa giò lụa, một đĩa chả quế.Nhiều mâm cỗ còn bày thêm cho mâm cỗ thêm đầy đủ , sung túc các món ngon như đĩa thịt đông – món ăn đặc trưng cho những ngày lạnh miền Bắc, đĩa giò thủ, đĩa cá kho riềng, đĩa nộm su hào hoặc nộm rau cần . Những món tráng miệng có mứt sen, mứt quất, mứt gừng, chè kho, tất cả bày vào đĩa nhỏ nên mâm cỗ Tết thêm đa dạng ,đầy đủ lại đẹp mắt.
Ngoài ra, mâm cỗ Tết người miền Bắc thì không thể thiếu bánh chưng xanh , xôi gấc và đĩa dưa hành muối .Chính vì thế nên mỗi độ Tết đến xuân về lòng người lại xốn xang rạo rực với:
“ Thịt mỡ dưa hành câu đối đỏ
Cây nêu, tràng pháo bánh chưng xanh”
Ngày nay do cuộc sống bận rộn nên mâm cỗ Tết không còn được đầy đủ như xưa . Tuỳ theo mỗi gia đình mà người ta chuẩn bị những món khác nhau, nhưng không thể thiếu các món chính bánh chưng, dưa hành, giò lụa, giò thủ, nem, nộm su hào, canh nấu măng , miến nấu và một đĩa xào…
Mâm cỗ miền Trung trong dân gian thì có cả bánh chưng và bánh tét ,giờ đây đời sống của người dân cả nước nói chung và miền Trung nói riêng đã thay đổi hơn nhiều, đầy đủ về vật chất hơn song không vì thế mà phong tục, truyền thống Tết cũng đổi thay. Với người dân miền Trung khi Tết về trên mâm cỗ Tết không thể thiếu bánh tét, nem chua, thịt giấm ,riêng người Huế thì mâm cỗ phải có đĩa giò lụa, đĩa thịt đông, đĩa gà bóp rau răm, đĩa chả Huế, đĩa thịt heo luộc,…Phong tục truyền thống được truyền lại kế tục từ bao đời nay ngoài mang sự gắn kết giữa các thế hệ con cháu với tổ tiên mà còn là thông điệp gắn kết mỗi người với quê hương , đất nước.
Khác với miền Bắc và miền Trung về khí hậu , những món ăn ngày Tết của người miền Nam cũng có phần phong phú hơn cả với món nem, bì, lòng heo khìa, giò heo, lạp xưởng tươi, gỏi … Mâm ngũ quả ,món gỏi gà luộc xé phay và củ hành, kiệu là món thường được bày trên mâm cỗ mọi thứ mang một ý nghĩa cho một năm mới sung túc , đầy đủ tất cả được thể hiện qua mâm ngũ quả cầu – dừa – đủ – xoài . Các món ngâm chua như lỗ tai heo ngâm giấm, tôm khô củ kiệu được cánh mày râu rất ưa chuộng khi nhậu ngày Tết.
Tuy nhiên, hai món thịt kho hột vịt nước dừa và canh khổ qua nhồi thịt là không thể thiếu trong hầu hết ở mâm cỗ ngày Tết . Theo quan niệm của ngưởi miền Nam “khổ qua” là món ăn để mong ước sự cơ cực qua đi cho năm mới tốt đẹp hơn. Mặt khác , đây cũng là món ăn rất mát giúp bạn giải ngán trong những Tết ăn nhiều chất đạm như thế này.
Đối với mỗi mùa xuân về ngày Tết dù ở miền Bắc , miền Trung hay miền Nam có khác nhau về khí hậu hay ẩm thực nhưng tất cả đều có ý nghĩa rất lớn nhớ về cội nguồn , tổ tiên , mọi người quây quần đông đủ thưởng thức nhứng hương vị , món ngon của ngày Tết cầu mong một năm mới phát tài – an khang – thịnh vượng.